|| [33.v.] esceret. Verum tamen incredibile dictu est, quantopere sibi conciliet animos et civium et externorum humanitas regum et principum, ut de Alexandro et Caesare legimus, quos magis ob eorum mansuetudinem quam fortitudinem milites tantopere dilexerunt; nam fronte et oratione magis capiuntur homines quam beneficiis ipsis. Sed erga litteras quem animum habet Matthias vester? Sig. Supra quam credi possit de principe tam magnis rebus implicito; maxime vero legendis audiendisque historiis delectatur. Lodo. Optimum sane ac regium scribendi genus historia est; nam, ut inquit Cicero, historia testis est temporum, lux veritatis, vita memoriae, magista vitae, nuncia vetustatis. Hoc facile concedent omnes. Quis enim est, qui neget cognitionem historicorum || [34.r.] optimo cuique regi maxime necessariam esse? Ex historiis enim cognoscuntur quales extiterint veteres illi homines immortalitate digni, cognoscuntur eorum in regendo imperio artes et consilia, cognoscuntur in pace et bello res illae divinitus gestae admirandaeque virtutes in maximarum laudum genere, quarum rerum lectione his temporibus noster aliquis sapientissimus princeps sumere potest documenta et in magnis rebus administrandis proponere sibi priscorum hominum clarissimum lumen exemplisque et cogitatione eorum consilia sua confirmare. Nam etsi gloriosissimus princeps Matthias suapte natura tam ingenio sapit, tam animo audet, ut ad gerendas res maximas nullis exemplis veteribus egere videatur (ad omnia || [34.v.]

|| [33.v.] megszokja kiállani. Mindamellett alig hihető, mennyire megnyeri a királyok és fő urak szívélyessége mind a hazafiak, mind az idegenek szívét, miként Sándorról és Caesarról olvassuk, kikhez inkább nyájas módjuk mint vitézségök miatt annyira ragaszkodtak katonáik, mert a bánás és beszéd még a jótéteménynél is inkább megnyeri az embereket. Hanem a tudományok iránt mily érzéssel viseltetik a ti Mátyásotok? Zsigmond. Nem is képzelhetnéd ily nagy dolgokat forgató fejedelemről; mindenek fölött pedig a történetek olvasása- s hallgatásában leli örömét. Ludovicus. Valóban a legfőbb és királyi tudomány a történetírás; levén, Cicero szerént, „az idők tanúja, az igazság világossága, az emlékezet élete, az élet tanára, a hajdankor ismertetője.” Ezt kétségbe nem vonja senki. Ugyanis ki tagadná, hogy a történészek || [34.r.] ismerése minden derék uralkodónak nélkülözhetetlen? Mert a történelemből tanúljuk, milyenek voltak a hajdankornak ama halhatatlanságra méltó férfiai; tanúljuk az országok igazgatásában követett fortélyaikat és rendszabályaikat; megismerjük azon béke- és hadban dicsőn viselt dolgokat s páratlan fényű s álmélásra méltó erényeket, miknek tanúlmányozásából okúlást meríthet korunknak bár mely fejedelme is, s nagy ügyek intézésében a hajdani férfiak fényes előképét tűzheti maga elé, s azoknak példája s gondolkozása által szilárdíthatja saját föltételeit. Mert bár a dicső fejedelem MÁTYÁS, veleszületett képességénél fogva, mind elmemélység mind hős jellemére nézve, akármi nagy ügyek vitelében az ó kor semmi példányára nem szorúlt || [34.v.]


An united emblem of King Matthias and King Johannes of Zapolya

„Sua alienaque nutrit” (Feeding her own offspring as well as that of others)

ZSÁMBOKI János (Johannes Sambucus), Emblemata, Antwerp 1564, 161. MTAK, RM III 172.